Το Ιερό της Αφροδίτης στην Αφαία Χαϊδαρίου τοποθετείται στο βόρειο-βορειοδυτικό άκρο του αρχαιολογικού χώρου, ακριβώς απέναντι από την κεντρική είσοδο, η οποία και βρίσκεται στην οδό Αγίου Αντωνίου της Αφαίας. Από τα παλιά χρόνια και πριν την επίσημη ανακάλυψη του, θεωρείται δεδομένο πως λείψανα του ήσαν ορατά, κυρίως δε οι Κόγχες (δ), στις οποίες και έβαζαν οι πιστοί τα διάφορα αναθήματα. Με τις διάφορες ανασκαφές, ο χώρος του Ιερού οριοθετήθηκε, καθώς διακρίνεται πλέον ο περίβολος σε κάποια σημεία. Στον χώρο ως εκ τούτου εντοπίζονται το Πρόπυλο (α), ένας μικρός Ναός (β), η Στοά (γ) και το Κυρίως Τέμενος με το λαξευμένο βράχο (δ). Το Κυρίως Τέμενος βέβαια βρίσκεται ακριβώς μπροστά από τον Βράχο με τις Κόγχες, ενώ ο περίβολος σίγουρα ανηφόριζε στον μικρό λόφο, τοποθετώντας τον χώρο για τα αναθήματα εντός του.
Το Πρόπυλο (α), η είσοδος δηλαδή στο Κυρίως Τέμενος, σώζεται εν μέρει. Αναλυτικότερα, θεωρείται πως αποτελείτο από κατώφλι, αφού στο βόρειο-δυτικό άκρο του έχει ανακαλυφθεί βάση, η οποία στήριζε λογικά, ψηλό Κίονα. Η βορειοανατολική βάση από την άλλη, η οποία σίγουρα θα στήριζε ένα δεύτερο δημιουργώντας την είσοδο, δυστυχώς δεν σώζεται στις μέρες μας. Αξίζει βέβαια να σημειωθεί επιπλέον, πως πιστεύεται ότι έχει δεχτεί κάποιας μορφής ανακατασκευή μέσα στα αρχαία χρόνια· υπόθεση που στηρίζεται στην λιγότερο ομοιογενή μορφή που έχει μέσα στο Ιερό. Ο ασβεστόλιθος που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή του πάντως, έχει υπό-κυανό χρώμα και θεωρείται πως προέρχεται από την περιοχή.
Ο μικρός Ναός, γνωστός και ως Ναΐσκος (β) από την άλλη, βρίσκεται στο δυτικό άκρο του Ιερού, εντός του Περιβόλου. Εδώ έχει χρησιμοποιηθεί για τα θεμέλια λευκό-κίτρινος ασβεστόλιθος. Η θέση μέσα στο Ιερό, καθώς και το μέγεθος, παραπέμπουν βέβαια περισσότερο σε "θησαυρό", κτίσμα σε σχήμα ναού δηλαδή, στο οποίο φυλάσσονταν τα πολύτιμα αφιερώματα. Υπάρχει όμως η περίπτωση να έχει συληθεί, καθώς ο Ιωάννης Τραυλός είχε ανακαλύψει βαθιές τομές στο σημείο, αν πάντα αυτές δεν προερχόντουσαν από προηγούμενες ανασκαφές. Επιπλέον, καθώς στις αρχές του 20ου αιώνα μπορούσε να παρατηρηθεί στο Ναό ένα κατεστραμμένο, απλό, ψηφιδωτό δάπεδο που δεν σώζεται σήμερα και παραλλήλως, τα λείψανα από τους κίονες που σώθηκαν υπήρξαν λιγοστά, οι υποθέσεις που μπορούν να γίνουν για αυτό το σημείο είναι παρακινδυνευμένες. Εικάζεται πάντως πως ήταν δωρικού ρυθμού.
Γνωστό ως Στοά (γ) τέλος, είναι το τετράγωνο οικοδόμημα δυτικά από το Πρόπυλο, το οποίο και χωρίζεται σε δύο χώρους, έναν Κεντρικό που βρίσκεται στα νότια (1 και 2), και σε δύο κλειστά δωμάτια (3) στον βορρά. Ο νότιος χώρος, ενιαίος μεν, εικάζεται πως χωριζόταν σε μια στοά στα δυτικά (1) και σε μια υπαίθρια αυλή (2) στα ανατολικά. Οι βάσεις που σώζονται στο δυτικό τμήμα του με κατεύθυνση βορρά-νότου, μαρτυρούν κάτι τέτοιο, με την είσοδο στο σύνολο να γίνεται από τα ανατολικά, δηλαδή, από το Κυρίως Τέμενος. Νότια, εντός του χώρου και του περιβόλου παρατηρείται σύστημα δύο δεξαμενών οι οποίες και επικοινωνούν μέσω αγωγού, που έρχεται από τα δυτικά. Εκτός της Στοάς άλλωστε, στα δυτικά, βρίσκεται και τρίτη δεξαμενή, με τον αγωγό να επικοινωνεί μαζί της και να προχωρά πιθανά ακόμα δυτικότερα, σε χώρο που δεν έχει μέχρι σήμερα ανασκαφεί. Το πιθανότερο σενάριο θέλει το νερό που μαζευόταν να χρησιμοποιείται στη λατρεία, ωστόσο, το σύστημα των αγωγών αυτών θα μπορούσε να προϋπάρχει. Ούτως ή άλλως τα δυο δωμάτια (3) στο βόρειο τμήμα, τα οποία και δεν επικοινωνούν μεταξύ τους ή με τον κεντρικό χώρο, αφήνουν ένα μικρό πέρασμα μέχρι τον βράχο, οδηγώντας σε σημείο μιας πιθανής, πρώιμης λατρείας. Συμπερασματικά, αν και η ακριβής χρήση του συνόλου της Στοάς δεν είναι γνωστή σήμερα, θεωρείται πως εξυπηρετούσε λατρευτικούς σκοπούς, αποθήκευσης ιερών σκευών και ίσως φιλοξενίας των διάφορων προσκυνητών.
Θέση: Ο επισκέπτης μπορεί να φτάσει στο σημείο χρησιμοποιώντας την Εθνική Οδό Αθηνών - Κορίνθου, με κατεύθυνση προς την Κόρινθο. Πιο συγκεκριμένα, το Ιερό βρίσκεται δεξιά της εισόδου του οικισμού της Αφαίας, τον οποίο και θα συναντήσουμε λίγο μετά τη Μονή Δαφνίου, καθώς και τη μεγάλη γέφυρα που ενώνει το Ποικίλο Όρος με το Όρος Αιγάλεω.
Περιοχή: Οικισμός Αφαίας, Χαϊδάρι / Ελλάδα.
Λέξεις κλειδιά: Ελευσίνα, Ελευσίνια Μυστήρια, Χαϊδάρι, Αφροδίτη, Ιερά Οδός.
Πρόσθετα στοιχεία: Παλαιότερα, η είσοδος στον χώρο γινόταν με εισιτήριο το οποίο και ο επισκέπτης μπορούσε να προμηθευτεί από τον Αρχαιολογικό Χώρο της Ελευσίνας. Δυστυχώς, την ώρα που γράφεται το άρθρο, το Ιερό της Αφροδίτης στην Αφαία παραμένει κλειστό, ωστόσο είναι ορατό από την εξωτερική περίφραξη.
